Pitanje: Koje je uslove potrebno ispuniti za izdavanje ovlaštenja za obavljanje stručnih poslova iz oblasti zaštite na radu (periodični pregledi i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu i dr), te koju je dokumentaciju potrebno dostaviti u postupku koji provodi Federalno ministarstvo rada i socijalne politike?

Federalno ministarstvo rada i socijalne politike je u skladu sa Zakonom o zaštiti na radu („Službeni list SRBiH“, broj: 22/90), ovlašteno za donošenje rješenja o ispunjavanju uslova u pogledu potrebnih kadrova i tehničke opreme onih organizacija koje vrše periodične preglede i ispitivanja sredstava rada i opreme i sredstava lične zaštite, kao i fizičkih, hemijskih i bioloških štetnosti i mikroklime u radnim i pomoćnim prostorijama. Pomenuti uslovi u pogledu potrebnih kadrova i tehničke opreme propisani su Pravilnikom o uslovima koje u pogledu kadrova i tehničke opreme moraju ispunjavati organizacije koje vrše periodične preglede i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu (“Službeni list SRBiH”, broj: 2/91).

Nadalje, u pomenutom postupku, organizacijama koje ispunjavaju uslove u pogledu potrebnog kadra i tehničke opreme za ispitivanje, Federalno ministarstvo rada i socijalne politike izdaje ovlaštenje za obavljanje poslova periodičnih pregleda i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu i izdavanje odgovarajućih isprava iz oblasti zaštite na radu. Odredbom člana 15. Zakona o zaštiti na radu propisano je da ispravu kojom se dokazuje da je projektovanje objekata, odnosno tehničko-tehnološkog procesa izvršeno u skladu sa zakonom i propisima donesnim na osnovu zakona, ispravu kojom se dokazuje da sredstva rada i opreme i sredstva lične zaštite proizvedena u skladu sa propisima donesenim na osnovu zakona, odnosno garanciju da uvezena sredstva rada i opreme odgovaraju međunarodnim konvencijama, tehničkim propisima i propisima donesenim na osnovu zakona, može izdati organizacija koja ispunjava uslove u pogledu kadrova i tehničke opreme. Shodno navedenom, mišljenja smo da za izdavanje odgovarajućih isprava, garancija i sl. iz oblasti zaštite na radu organizacija mora kumulativno ispunjavati propisane uslove u pogledu kadra, kao i u pogledu tehničke opreme.

Odredbom člana 2. gore navedenog pravilnika propisano je da periodične preglede i ispitivanja sredstava rada i opreme i sredstava lične zaštite mogu obavljati organizacije iz člana 1. stav 1. Zakona o zaštiti na radu, koje imaju u radnom odnosu na neodređeno vrijeme najmanje tri radnika sa visokom stručnom spremom, odnosno sedmog stepena stručne spreme tehničkog usmjerenja (dipl. ing: mašinstva, metalurgije, elektrotehnike, tehnologije, zaštite na radu i građevinarstva), sa tri godine radnog iskustva u struci, koji vrše preglede i ispitivanja. Odredbom člana 4. istog pravilnika propisano je da za obavljanje periodičnih pregleda i ispitivanja sredstava rada i opreme organizacija mora imati tehničku opremu sa kojom se ispituju:

1. buka i vibracija,
2. štetna zračenja, osim jonizirajućih,
3. koncentracija plinova, para, dima, prašine i aero soli,
4. električne veličine (napon, jačina, otpor, elektromagnetska polja i dr),
5. osvijetljenost i

6. mehaničke veličine (sila, snaga, pregib, pritisak i dr).

Pored toga, odredbom člana 3. istog pravilnika propisano je da periodične preglede i ispitivanja fizičkih, hemijskih i bioloških štetnosti i mikroklime mogu obavljati organizacije iz člana 1. stav 1. Zakona o zaštiti na radu, koje imaju u radnom odnosu na neodređeno vrijeme najmanje tri radnika sa visokom stručnom spremom, odnosno sedmog stepena stručne spreme (dipl. ing: hemije, fizike, biologije, zaštite na radu i tehnologije), sa tri godine radnog iskustva u struci. Odredbom člana 5. istog pravilnika propisano je da za obavljanje periodičnih pregleda i ispitivanja fizičkih, hemijskih i bioloških štetnosti i mikroklime organizacija mora imati tehničku opremu kojom se ispituju:

1. temperatura, vlažnost i brzina kretanja zraka,
2. buka i viracija,
3. koncentracija plinova, para, dima, prašine, aerosoli, mikro-organizama štetnih po zdravlje (virusa, bakterija, gljivica i dr),
4. štetna zračenja osim jonizirajućih i

Nadalje, organizacije koje obavljaju periodične preglede i ispitivanja fizičkih, hemijskih i bioloških štetnosti i mikroklime moraju posjedovati i vlastitu laboratoriju ili obezbijediti korištenje odgovarajuće laboratorije za obavljanje pomenutih poslova.

Shodno navedenom, organizacija koja je zainteresovana za izdavanje ovlaštenja za gore navedene poslove, obavezna je Federalnom ministarstvu rada i socijalne politike dostaviti zahtjev u kojem se precizira vrsta periodičnih pregleda za koju se traži odobrenje. Uz zahtjev se, u skladu sa Zakonom o zaštiti na radu i Pravilnikom o uslovima koje u pogledu kadrova i tehničke opreme moraju ispunjavati organizacije koje vrše periodične preglede i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu, te u vezi sa Pravilnikom o načinu i postupku vršenja periodičnih pregleda i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu (“Službeni list SRBiH”, broj: 2/91), u originalu ili u ovjerenim kopijama, dostavlja sljedeća dokumentacija:

• Aktuelni izvod iz sudskog registra,
• Opis tehničko-tehnološkog procesa u organizaciji,
• Popis opštih mjera zaštite radnika na radu, koje se u skladu sa odredbom člana 8. Zakona o zaštiti na radu, provode u organizaciji,
• Zapisnike o izvršenim pregledima i ispitivanjima shodno odredbi člana 19. Zakona o zaštiti na radu,
• Popis štetnosti za poslove sa posebnim uslovima rada u organizaciji,
• Spisak lične zaštitne opreme koja se u skladu sa odredbom člana 42. Zakona o zaštiti na radu koristi u organizaciji,
• Aktuelna lista osiguranih lica za obveznika izdata od nadležne porezne ispostave ne starija od 15 dana,
• Ugovor o radu i diploma o stručnoj spremi radnika zaduženog za sprovođenje mjera zaštite na radu u organizaciji,
• Ugovori o radu, diplome o stručnoj spremi i uvjerenja/potvrde o radnom iskustvu u struci radnika koji vrše preglede i ispitivanja,
• Spisak tehničke opreme za ispitivanje koja se koristi shodno Pravilniku o uslovima koje u pogledu kadrova i tehničke opreme moraju ispunjavati organizacije koje vrše periodične preglede i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu, sa prevodom uputstva o upotrebi na jezik propisan odredbom člana 14. Zakona o zaštiti na radu,
• Dokazi o vlasništvu tehničke opreme za ispitivanje (računi/otpremnice sa pečatom i potpisom ovlaštene osobe),
• Dokaz o posjedovanju vlastite laboratorije ili dokaz o korištenju odgovarajuće laboratorije, u skladu sa članom 7. Pravilnika,
• Metodologija vršenja periodičnih pregleda i ispitivanja sredstava rada i opreme i sredstava lične zaštite, kao i metodologija vršenja periodičnih pregleda i ispitivanja fizičkih, hemijskih i bioloških štetnosti i mikroklime i
• Ogledni primjerak (obrazac) upotrebne dozvole i ogledni primjerak (obrazac) zapisnika o izvršenim pregledima i ispitivanjima shodno odredbama Pravilnika o načinu i postupku vršenja periodičnih pregleda i ispitivanja iz oblasti zaštite na radu.

Što se tiče obavljanja poslova obučavanja radnika iz oblasti zaštite na radu ističemo da je odredbom člana 37. st. 1. i 2. Zakona o zaštiti na radu propisano da su organizacija odnosno poslodavac dužni da organizuju poslove zaštite na radu. Broj radnika i stepen njihove stručne spreme zavisi od tehničko-tehnološkog procesa, štetnosti po zdravlje radnika, broja zaposlenih, broja radnih mjesta sa posebnim uslovima rada i drugih opasnosti. U organizaciji odnosno kod poslodavca kod kojih postoje radna mjesta sa posebnim uslovima rada, poslove zaštite na radu mogu obavljati radnici koji imaju visoku ili višu stručnu spremu zaštite na radu VI stepena ili višu stručnu spremu iz tehničke grupacije. Nadalje, odredbom člana 39. st. 1. i 2. istog zakona propisano je da se prije raspoređivanja radnika na radno mjesto i kada se vrše promjene u tehničko-tehnološkom procesu, odnosno procesu rada, radnik obavezno obučava iz oblasti zaštite na radu po programu koji se donosi u skladu sa opštim aktom, odnosno kolektivnim ugovorom. Po izvršenom obučavanju, organizacija odnosno poslodavac dužni su da izvrše provjeru sposobnosti radnika za samostalan i bezbjedan rad na radnom mjestu. Obuku radnika i provjeru sposobnosti iz oblasti zaštite na radu mogu vršiti radnici sa visokom ili višom stručnom spremom. Odredbom člana 40. stav 2. navedenog zakona propisano je da se poslovi obučavanja iz oblasti zaštite na radu mogu povjeriti organizaciji registrovanoj za tu djelatnost.

Shodno navedenom, a imajući u vidu odredbe Zakona o zaštiti na radu, smatramo da poslove obučavanja radnika iz oblasti zaštite na radu organizacija može obavljati ukoliko je registrovana za tu djelatnost i ukoliko u pogledu kadrova ispunjava uslove iz odredbe člana 39. stav 2, odnosno iz odredbe 37. stav 2, ako se radi o obučavanju za radna mjesta sa posebnim uslovima rada.