PITANJE: Da li se radnicima koji rade u smjenama/turnusima obračunava dodatak za rad subotom i nedjeljom u skladu sa kolektivnim ugovorom, na koji način ostvaruju slobodne dane, te da li ima pravo na slobodan dan radnik ukoliko radi na dan praznika za koji mu se plati uvećanje naknade?

S tim u vezi, ističemo da je odredbom člana 39. Zakona o radu (“Službene novine Federacije BiH“ br. 26/16 i 89/18), propisano da ako priroda posla to zahtijeva, puno i nepuno radno vrijeme može se preraspodjeliti tako da tokom jednog perioda traje duže, a tokom drugog perioda kraće od punog radnog vremena, s tim da prosječno radno vrijeme u toku trajanja preraspodjele, ne može biti duže od 52 sata sedmično, a za sezonske poslove najduže 60 sati sedmično. O uvođenju preraspodjele iz stava (1) ovog člana, poslodavac je dužan donijeti pisanu odluku koju dostavlja radniku. Ako je uvedena preraspodjela radnog vremene, prosječno radno vrijeme tokom kalendarske godine ili drugog perioda određenog kolektivnim ugovorom, ne može biti duže od punog ili nepunog radnog vremena. Preraspodijeljeno radno vrijeme ne smatra se prekovremenim radom. Maloljetni radnik, trudnice, majka odnosno usvojitelj djeteta do tri godine života, kao i samohrani roditelj, samohrani usvojitelj i lice koiem je na osnovu rješenja nadležnog organa dijete povjereno na čuvanje i odgoj do šest godina života djeteta, može raditi u preraspodjeli radnog vremena samo ukoliko pisanom izjavom pristane na takav rad.

Također, članom 36. stav (4) navedenog zakona predviđeno je da se puno radno vrijeme može rasporediti na pet, odnosno šest radnih dana u skladu sa kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu.

U skladu sa članom 46. stav (1) istog zakona radnik ima pravo na sedmični odmor u trajanju od najmanje 24 sata neprekidno, a ako je neophodno da radi na dan svog sedmičnog od odmora, osigurava mu se jedan dan u periodu određenom prema dogovoru poslodavca i radnika koji ne može biti duži od dvije sedmice.

Nadalje, odredbom člana 76. pomenutog zakona, između ostalog, propisano je da radnik ima pravo na povećanu plaću za rad i na dan praznika, kao i nekog drugog dana za koji je zakonom određeno da se ne radi, u skladu sa kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu.

Shodno navedenom, zakonom je propisano pravo poslodavca da puno radno vrijeme preraspodjeli na način kako mu odgovara s tim da se drži navedenih zakonskih ograničenja u pogledu prosječnog radnog vremena u preraspodjeli i obezbjeđenja sedmičnog odmora u propisanom trajanju. Zakonom nije određeno koji dani su radni tokom sedmice, a koji su dani sedmičnog odmora, što znači da poslodavac može u skladu sa svojim potrebama za radnike koji rade u turnusima internim aktom odrediti koji dani u sedmici su radni, a koje dane će radnici koristiti kao dane sedmičnog odmora. Radnik bi u tom slučaju imao pravo na povećanje plaće samo ukoliko radi na dan koji mu je određen kao dan sedmičnog odmora kod poslodavca, te ukoliko je neophodno da radi na dan koji je njegov dan sedmičnog odmora, poslodavac je dužan da mu osigura jedan dan prema dogovoru u periodu koji ne može biti duži od dvije sedmice.

Rad u smjenam ili turnusima ne mijenja način ostvarivanja prava na povećanu plaću jer se u principu radi samo o drugačijoj organizaciji radnog vremena tokom sedmice. Shodno navedenom, ukoliko je rad organiziran u smjenama ili turnusima, te praznik/neradni dan pada u dane kada bi radnik po rasporedu radnog vremena inače radio, imao bi pravo na plaću (dnevnicu) plus uvećanje propisano kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Međutim, ukoliko radnik radi na dan svog sedmičnog odmora koji je ujedno i praznik/neradni dan imao bi pravo na uvećanje plaće i zbog rada na dan sedmičnog odmora i zbog rada na dan praznika/neradni dan, kao i pravo da mu poslodavac obezbjedi neki drugi dan za sedmični odmor u periodu koji ne bi mogao biti duži od dvije sedmice.